'Nog liever sterf ik in mijn zetel dan op de afdeling palliatieve zorgen'. Zo tekende Knack -journalist Stijn Tormans twee jaar geleden de woorden op van Jean-Marie Berckmans. De literaire outlaw, de meest miskende auteur van Vlaanderen, half gek maar helemaal geniaal, voegde de daad bij het woord. Zaterdag werd hij - veel te vroeg - in zijn sofa in een Antwerpse OCMW-kamer teruggevonden.
Dimitri van Zeebroeck tekende eerder dit jaar een verbluffend knap en integer, maar tegelijk hard confronterend portret van 'JBM' voor zijn programma Weerwolven.
Dimitri van Zeebroeck : 'Het was een bijzonder intense, maar excentrieke ervaring. Ik heb zeven maanden aan die aflevering gewerkt. Dat vergde dus heel wat van mijzelf. Jean-Marie was bovendien een onnavolgbaar figuur. Hij had geen reserves. Als hij iets wou gedaan krijgen, dan ging hij er ook vollen bak voor. Ik werk al twaalf jaar als fotograaf en documentairemaker, heb al honderden mensen voor mijn lens gehad. Maar Jean-Marie was veruit de meest indrukwekkende figuur van hen allemaal.'
'Hij was ook zeer authentiek. Hij bleef schrijven, ondanks alle miserie die hij voortdurend op zijn hoofd kreeg. Zelfs in het ziekenhuis vroeg hij de verpleegster om een blaadje papier en een pen. Of desnoods schreef hij op bierviltjes. Zo sterk was hij ermee bezig.'
'Ik heb met mijn documentaire gepoogd om Jean-Marie in alle waardigheid neer te zetten. Niet als een alcoholicus, niet als een zot. Nee, ik wou hem tonen als een integere mens, iets wat voordien zelden of nooit was gebeurd.'
Jullie zijn sindsdien vrienden gebleven.
Van Zeebroeck : 'Ik was zo geïmponeerd door zijn figuur, ik stond zo verbijsterd van wat hij te vertellen had, dat er inderdaad een hechte vriendschap tussen ons is gebloeid. Jean-Marie was een uitzonderlijk erudiet man, had bijzonder veel gelezen en onthield ook alles. Sinds het maken van die documentaire, ben ik hem elke week meerdere keren gaan opzoeken. Ik moest dan vaak door het raam klimmen - Jean-Marie was zo iemand die altijd zijn sleutel kwijt raakte.' (lacht)
'We praatten toen meestal over doodgewone dingen. Over de prijs van perziken of patatten, bijvoorbeeld. Maar het viel zelfs bij zulke ordinaire conversaties op dat hij associaties legde tussen zaken die op het eerste gezicht niet met elkaar verbonden waren. Die associaties die hij in zijn hoofd maakte waren vaak uitdrukkingen van zijn genialiteit.'
Denkt u dat hij uit het diepe dal had kunnen klimmen als hij een goedverdienende auteur was geweest?
'Dat is een moeilijke vraag. Jean-Marie is ooit een succesvol schoenenverkoper geweest, verdiende bakken geld. Maar van de ene dag op de andere was dat allemaal verleden tijd. En ik denk dat hij sinds toen zelf heeft gekozen voor het leven dat hij daarna heeft geleden. Er waren heel wat mensen die hem wilden helpen, maar hij weigerde pertinent hun hulp. Hij kon ook niet met geld omgaan. Gaf hem tien euro, en een uur later was het opgedronken of -gerookt.'
'Jean-Marie zat vastgeroest in de marginaliteit, maar het was echt niet zo dat hij die ook koesterde. Zijn levensverhaal liet zich lezen als één langgerekte zelfmoord.'
'Het is echt een schande dat iemand die zo'n eigen taalidioom had ontwikkeld, zo'n eigen literair universum had geschapen, nooit echt grote prijzen heeft gewonnen.
Dimitri van Zeebroeck tekende eerder dit jaar een verbluffend knap en integer, maar tegelijk hard confronterend portret van 'JBM' voor zijn programma Weerwolven.
Dimitri van Zeebroeck : 'Het was een bijzonder intense, maar excentrieke ervaring. Ik heb zeven maanden aan die aflevering gewerkt. Dat vergde dus heel wat van mijzelf. Jean-Marie was bovendien een onnavolgbaar figuur. Hij had geen reserves. Als hij iets wou gedaan krijgen, dan ging hij er ook vollen bak voor. Ik werk al twaalf jaar als fotograaf en documentairemaker, heb al honderden mensen voor mijn lens gehad. Maar Jean-Marie was veruit de meest indrukwekkende figuur van hen allemaal.'
'Hij was ook zeer authentiek. Hij bleef schrijven, ondanks alle miserie die hij voortdurend op zijn hoofd kreeg. Zelfs in het ziekenhuis vroeg hij de verpleegster om een blaadje papier en een pen. Of desnoods schreef hij op bierviltjes. Zo sterk was hij ermee bezig.'
'Ik heb met mijn documentaire gepoogd om Jean-Marie in alle waardigheid neer te zetten. Niet als een alcoholicus, niet als een zot. Nee, ik wou hem tonen als een integere mens, iets wat voordien zelden of nooit was gebeurd.'
© Dimitri van Zeebroeck
Jullie zijn sindsdien vrienden gebleven.
Van Zeebroeck : 'Ik was zo geïmponeerd door zijn figuur, ik stond zo verbijsterd van wat hij te vertellen had, dat er inderdaad een hechte vriendschap tussen ons is gebloeid. Jean-Marie was een uitzonderlijk erudiet man, had bijzonder veel gelezen en onthield ook alles. Sinds het maken van die documentaire, ben ik hem elke week meerdere keren gaan opzoeken. Ik moest dan vaak door het raam klimmen - Jean-Marie was zo iemand die altijd zijn sleutel kwijt raakte.' (lacht)
'We praatten toen meestal over doodgewone dingen. Over de prijs van perziken of patatten, bijvoorbeeld. Maar het viel zelfs bij zulke ordinaire conversaties op dat hij associaties legde tussen zaken die op het eerste gezicht niet met elkaar verbonden waren. Die associaties die hij in zijn hoofd maakte waren vaak uitdrukkingen van zijn genialiteit.'
Denkt u dat hij uit het diepe dal had kunnen klimmen als hij een goedverdienende auteur was geweest?
'Dat is een moeilijke vraag. Jean-Marie is ooit een succesvol schoenenverkoper geweest, verdiende bakken geld. Maar van de ene dag op de andere was dat allemaal verleden tijd. En ik denk dat hij sinds toen zelf heeft gekozen voor het leven dat hij daarna heeft geleden. Er waren heel wat mensen die hem wilden helpen, maar hij weigerde pertinent hun hulp. Hij kon ook niet met geld omgaan. Gaf hem tien euro, en een uur later was het opgedronken of -gerookt.'
'Jean-Marie zat vastgeroest in de marginaliteit, maar het was echt niet zo dat hij die ook koesterde. Zijn levensverhaal liet zich lezen als één langgerekte zelfmoord.'
'Het is echt een schande dat iemand die zo'n eigen taalidioom had ontwikkeld, zo'n eigen literair universum had geschapen, nooit echt grote prijzen heeft gewonnen.
'En nu? Jean-Marie is dood.
'Ik heb een grote vriend verloren, iemand die ik doodgraag zag. Toen ik hem vrijdag bezocht, leek hij helemaal niet goed te zijn. Maar typisch Jean-Marie dat hij er geen dokter wilde bijhalen. 't Zou wel overgaan.'
'Ik denk dat hij nu wel gelukkig is. Hij is een elegante dood gestorven, rustig in zijn zetel. Veel pijn heeft hij waarschijnlijk niet geleden. Hopelijk is het daar lente in Alaska. Zoals hij dat eens zo mooi heeft neergeschreven.'
'Ik denk dat hij nu wel gelukkig is. Hij is een elegante dood gestorven, rustig in zijn zetel. Veel pijn heeft hij waarschijnlijk niet geleden. Hopelijk is het daar lente in Alaska. Zoals hij dat eens zo mooi heeft neergeschreven.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten