Op de achtergrond passeert er nog wel wat volk bij Vande Lanotte, maar zonder die gesprekken als compleet overbodig af te doen, is duidelijk dat die er vooral toe dienen om de bevolking niet te moeten zeggen dat de Wetstraat even vakantie neemt. Officieel gaat de formatie deze week aan een ijzeltempo verder, maar alleen omdat de regeringsmakers het politiek niet verkocht krijgen de waarheid te zeggen: het is nu even genoeg geweest. Op 3 januari wordt de nota-Vande Lanotte, waaraan hij nog steeds sleutelt, aan de voorzitters overhandigd, op 5 januari moeten zij laten weten of ze ‘bereid zijn om op basis van deze tekst verder te onderhandelen’. Een formule die ondertussen al aardig versleten is.
Dit was 2010
En dus kunnen we nu reeds zeggen: dit was 2010. Politiek gezien zonder twijfel: een ‘annus horribilis’. Niet zozeer omdat we het nationaal record formatie braken, niet zozeer omdat we straks ook het Europees record halen, en wie weet zelfs een nieuw wereldrecord vestigen. Jaaroverzichten en gehuppel met records zijn even cliché voor een eindejaarsperiode als zot nieuws in de zomerse komkommertijd. Ze klinken veelzeggend maar vertellen weinig over de werkelijkheid die ze in een historisch feit opsluiten.
Ziek, doodziek
Dat records sneuvelen wijst erop dat het Belgisch politiek systeem ziek, doodziek is. En dat ligt niet eens aan de protagonisten. Zij moeten functioneren in een zeer volatiele kiesmarkt, waar een akkoord of het gebrek daaraan, grote stemmenverschuivingen kan opleveren. De kiezers zijn hun partij niet of veel minder trouw, partijvoorzitters kunnen zoals dertig jaar geleden geen deal accepteren, wetende dat ze daarmee hoogstens drie procentpunt zullen verliezen. En wie nu drie procentpunt verliest, maar het kan veel meer zijn, kan in de rangschikking van dit versnipperd partijlandschap verschillende plaatsen in de ranking zakken, wat meteen ook de eigen carrière alvast tijdelijk afblokt.
Door de ‘24/7’ nieuwseconomie worden alle uitspraken uitvergroot en alle gebeurtenissen over- en overontleed. De vrij jonge voorzitters van de partijen die nu de moeilijkste staatshervorming uit de recente geschiedenis moeten sluiten zijn relatief onervaren en hebben maar beperkte federale netwerken. Ze zijn opgegroeid en gesocialiseerd in een land waarin je de top in je eigen taalgroep kon bereiken zonder ooit een voet in de andere te zetten. De verwijdering der geesten is sterk en invloedrijk. Het ‘smeergeld’ waarmee vroeger communautaire akkoorden werden geregeld, is op. De kwesties die op tafel liggen zijn zeer symbolisch, uiterst cruciaal en delicaat of technisch bijzonder ingewikkeld. Het gaat bovendien om centen en de herverdeling ervan in de komende twintig jaar. Door voorbije hervormingen is ons staatsbestel dichtgeslibd met overcomplexe besluitvorming en beheersmechanismen. Voor het eerst is een Vlaams-nationalistische partij de grootste van het land, dat wakkert in het Noorden de verwachtingen en in het Zuiden de angst aan.
Zelfs al wil elke individuele onderhandelaar, en daar is uw dienaar nog steeds van overtuigd, gaarne en graag een akkoord sluiten, stelt ieder zich vanuit de eigen invalshoek, vanuit het eigen referentiekader, constructief op, verkiest iedereen een akkoord boven verkiezingen of een noodregering, dan nog lukt het niet omdat de omstandigheden en de structurele kenmerken van dit land dat zo moeilijk maken. En toch zal het ooit moeten gebeuren.
Weinig bestuurd
2010 is ook het jaar waarin we maar weinig bestuurd werden. Na zes moeilijke maanden regeren diende Leterme II op 26 april 2010 haar ontslag in nadat enkele dagen voordien Open VLD de ultieme BHV-onderhandeling had verlaten. ‘Alea jacta est’ twitterde Vincent Van Quickenborne. Daarmee werd de boulevard geopend voor de zegerit van dé latinist van de Wetstraat: Bart De Wever. In die uren na het fatale nekschot, in april, werd geschreeuwd en dat een akkoord niet meer veraf was. Dat het een kwestie van dagen was. Dat alle stukken op tafel lagen, die enkel nog in elkaar gepast moesten worden. Dat het een kwestie van verantwoordelijkheid en vertrouwen was. En zie, dat is net wat ook vandaag te horen valt, acht maanden later. Al acht maanden is dezelfde mantra te horen, tot vervelens toe. Woorden, maar geen daden.
In 2010 hadden we slechts gedurende een kleine vier maanden een federale regering met volle bevoegdheden. En dus ook een volksvertegenwoordiging die vooral met de vingers zit te draaien. Jazeker, in theorie is daar vanalles mogelijk, in de praktijk daarentegen niet.
Nog een geluk, klinkt het niet onterecht, dat we in een federale staat nog zoveel andere regeringen hebben. De Vlaamse regering was er het hele jaar met volle bevoegdheden. En toch. En toch heeft Peeters II met de handrem op gereden. In niets, of toch heel weinig, lijkt ze op Peeters I. De Vlaamse regering heeft sinds ze in de zomer van vorig jaar het leven zag, nooit veel enthousiasme opgewekt. Zelfs niet bij de partijen die de meerderheid leveren. Het is niet duidelijk wat het ‘project’ van Peeters II is. Niet dat regeringen dat per se moeten hebben, want het is doorgaans toch maar marketing, maar een enthousiasmerende ambitie helpt vaak om het beleid en de teamgeest te versterken.
Een besparingsregering
Eind maart nam Peeters II haar befaamde dubbelbesluit, waarmee ze tijdelijk de Vlaamse tegenvoeter van BHV – de BAM – ontmijnde. Zes maanden later, op 22 september, werd de Oosterweelknoop dan eindelijk doorgehakt. Maar dat werd geen compromis waar iemand warm van werd. Integendeel, het leek alsof iedereen verloor en vooral het gezicht probeerde te redden.
Bovendien moest de Vlaamse regering voor het eerst sinds lang (relatief) fors besparen. Peeters II koos ervoor om de inspanningen vroeg in de legislatuur te plannen, zodat er nadien meer budgettaire ruimte ontstaat. Maar dat vooruitzicht wordt doorkruist door de federale formatie, waar in de schaduw van een nieuwe financieringswet ook de regionalisering van de Belgische schuldafbouw op de achtergrond hangt. De federale formatie concentreert zich doorgaans op herverdeling van de inkomsten, maar het debat over de herverdeling van de schulden is onvermijdelijk. De kans bestaat dus dat de Vlaamse budgetruimte ook de komende jaren nogal kortademig zal zijn. De kaasschaafmethode waarmee de Vlaamse regering, op enkele uitzonderingen na, overal evenveel bespaart, geeft aan dat partijpolitieke evenwichten belangrijker lijken dan de situatie op het terrein. Ook in haar besparingsbeleid toont Peeters II geen grote visie. Toen dat beleid na het einde van het begrotingsdebat in het Vlaams Parlement gestemd moest worden was de meerderheid zelfs niet voltallig. De Minister-President was zoals bekend al lang naar het buitenland vertrokken. Hoe kan het Vlaams Parlement nu verwachten dat kiezers die volksvertegenwoordiging respecteren en ernstig nemen?
Spanning N-VA-SP.A
Die federale formatie heeft nog op een andere manier het werk van Peeters II bemoeilijkt. Op de verkiezingsavond van 13 juni 2010 noemde Caroline Gennez tijdens het voorzittersdebat in de VRT-studio’s Bart De Wever nog haar ‘vriend’. Maar sindsdien groeiden de spanningen tussen beide partijen, tot op het niveau van wederzijds wantrouwen en snijdende verwijten. De wederzijdse kritiek in de federale formatie sloeg ook over naar het Vlaams niveau.
De huidige regeringsploeg Peeters II kan ook niet meteen als de sterkste in jaren omschreven worden. Zo wegen bijvoorbeeld de drie SP.A-excellenties ongeveer de helft van Frank Vandenbroucke. Enzovoort.
Geen geld, geen sterke equipe, geen grootse of visionaire ambities, geen sterke samenhang. De Vlaamse regering viel in 2010 tegen.
2010 is het jaar waarin de Vlamingen weinig bestuurd werden. Niet door de federale, weinig door de Vlaamse regering. De Wetstraat leek in 2010 op een kolderbrigade. (bron: deredactie.be)
Carl Devos
(Carl Devos is politoloog aan de Gentse universiteit.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten